Carrefour i Auchan – logistyka w UOKiK
opublikowane:I mamy kolejne postępowania UOKiK.
„ Czy spółki Carrefour i Auchan Polska wykorzystują swoją przewagę kontraktową wobec dostawców produktów rolno-spożywczych? Prezes UOKiK Tomasz Chróstny wszczął w tej sprawie dwa postępowania wyjaśniające. Zastrzeżenia budzą niektóre opłaty pobierane przez sieci handlowe od swoich kontrahentów.
….
Zastrzeżenia wzbudziły praktyki spółek Carrefour i Auchan Polska. Przedsiębiorcy wymagają od dostawców produktów rolno-spożywczych opłat za usługi polegające na transporcie produktów z magazynów centralnych sieci do ich poszczególnych sklepów. Centralny system dystrybucji towarów jest jednak integralną częścią modelu biznesowego sieci handlowych, a koszty jego organizacji powinny ponosić we własnym zakresie.
….
– Wszcząłem postępowania wyjaśniające aby dokładnie sprawdzić, czy część opłat pobieranych od dostawców, w tym rolników, nie ma na celu nieuczciwego przerzucenia na nich kosztów działalności sieci handlowych. Nieprecyzyjne określenie usług, które mają być świadczone przez sieci, może z kolei powodować, że dostawcy na etapie zawierania umowy mogą nie wiedzieć, jakie konkretnie działania powinny być realizowane przez sieci na ich rzecz. To kontynuacja naszych działań dotyczących praktyk sieci handlowych związanych z pobieraniem opłat od dostawców. Kończymy również badanie rynku, z którego opublikujemy raport. Nie wykluczamy nowych postępowań w sprawie praktyk kolejnych spółek – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.”
Logistyka to klasyka opłat półkowych. Mam sporo wyroków w sprawie logistyki, w tym z udziałem Carrefour.
Ogólnie o ustawie o której mowa (ustawa o przewadze kontraktowej) to tu.
Mi się wydaję że lepiej skorzystać z mechanizmu ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Mogę się podzielić wyrokami…
Ale można połączyć roszczenia… i zawsze łatwiej mając UOKiK w sprawie własnej (jest taka możliwość):
„Art. 12. Jeżeli Prezes Urzędu uzna, że przemawia za tym interes publiczny, przedstawia sądowi istotny dla sprawy pogląd w sprawach roszczeń cywilnoprawnych związanych ze stosowaniem przez dostawców wobec nabywców lub przez nabywców wobec dostawców praktyk mogących stanowić praktyki nieuczciwie wykorzystujące przewagę kontraktową. (UOKiK oświadczył że będzie wspierać przedsiębiorców)„. Pisałem o tym tu.
A tu coś o logistyce z pozwu…
„Usługi logistyczne były przedmiotem szczegółowych rozważań sądów, w tym cytowany wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 listopada 2011 r.: „Niniejsza umowa jako jej przedmiot określała świadczenie przez pozwanego ad. 1 na rzecz powoda usług logistycznych w związku z towarami przeznaczonymi do sprzedaży w sklepach w sieci tego pozwanego polegających na składowaniu dostarczonego towaru w Centrum Logistycznym w S., jego sortowaniu, przygotowywaniu i jego wysyłki zgodnie z zamówieniami sklepów sieci pozwanego ad. 1. Za świadczenie ww. usług logistycznych powód zobowiązał się do zapłacenia pozwanemu ad. 1 wynagrodzenia w wysokości 2,8% od realizowanych obrotów netto pomiędzy […] Sp. z o.o. z powodem. […] Co do apelacji powoda. Jeśli chodzi o usługi logistyczne, to wskazać należy, że zgodnie z zapisami umowy z 28 sierpnia 2002 r. strony uzgodniły, ze względu na oszczędności i inne korzyści wynikające dla nich, iż towar zamiast bezpośrednio do sklepów sieci […] dostarczany będzie przez powoda do magazynu […] w S. pod warunkiem, że powód pokryje koszty z tym związane tj. z dostawą towaru, jego przyjęciem, przygotowaniem i wysłaniem do sklepów sieci […]. Niniejsza umowa jako jej przedmiot określała świadczenie przez pozwanego ad. 1 na rzecz powoda usług logistycznych w związku z towarami przeznaczonymi do sprzedaży w sklepach w sieci tego pozwanego polegających na składowaniu dostarczonego towaru w Centrum Logistycznym w S., jego sortowaniu, przygotowywaniu i jego wysyłki zgodnie z zamówieniami sklepów sieci pozwanego ad. 1. Za świadczenie ww. usług logistycznych powód zobowiązał się do zapłacenia pozwanemu ad. 1 wynagrodzenia w wysokości 2,8% od realizowanych obrotów netto pomiędzy […] Sp. z o.o. z powodem […]. W konsekwencji, pobieranie przez pozwanego opłat z tego tytułu uznać należy za nie mające rzeczowego uzasadnienia w świadczeniach pozwanego, innych niż te, których obowiązek spełnienia wynikał z umowy sprzedaży. W sytuacji bowiem, gdy ustawodawca w art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. zakazał pobierania od sprzedającego innych niż marża opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży, to na pozwanym ciążył obowiązek wykazania, iż pobierane opłaty miały realne uzasadnienie w świadczeniach na rzecz dostawcy. Własność towaru, jak również ryzyka związane z jego transportem, zgodnie z umową, zostały przeniesione na pozwanego z chwilą dokonania rozładunku i po odbiorze towaru. W momencie dostarczenia i wyładowania towarów, a następnie odebrania przez przedstawicieli pozwanego w jednej ze wskazanych lokalizacji, przechodziły na kupującego korzyści i ciężary związane z rzeczą oraz niebezpieczeństwo przypadkowej utraty lub uszkodzenia rzeczy (art. 548 § 1 k.c.)[2]. Powód nie miał obowiązku »podwójnego dostarczenia towarów«, tj. najpierw do Centrum Logistycznego, a następnie do poszczególnych sklepów pozwanego. W związku z tym obciążanie go opłatami za przewóz towarów było bezpodstawne. »Ciężary« w rozumieniu art. 548 § 1 k.c., do których można zaliczyć dalszy przewóz towarów obciążały wyłącznie pozwanego. »Usługa« świadczona na rzecz powoda w tym zakresie była więc fikcją, przy czym oceny tej nie zmienia fakt, że powód wyraził zgodę na brzmienie zawartego porozumienia. Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ma na celu ochronę interesu publicznego, przez który rozumie się interes większej, nieokreślonej liczby podmiotów – uczestników rynku. Jest to pojęcie rozumiane szerzej od sumy indywidualnych interesów mogących ucierpieć wskutek naruszenia zakazu nieuczciwej konkurencji. Nie można zwalczać ratio legis ustawy zasadą swobody umów, jak usiłował tego dokonać pozwany. Trafnie przy tym w apelacji zwraca uwagę powód, że opłaty te były zależne jedynie od wartości dostarczonego towaru, a nie od zakresu jakichkolwiek »usług«, w tym od odległości, na którą towar miałby być transportowany.[3] Sposób wyliczania opłat z tytułu »usług logistycznych« wskazuje na to, że opłaty te nie stanowiły wynagrodzenia na rzecz strony pozwanej ad. 1 za jakiekolwiek usługi logistyczne, albowiem były pobierane nie za transport towaru, lecz za samo przyjęcie towarów do sprzedaży. Podstawą obliczenia opłat nie były usługi lecz fakt zamówienia towaru o konkretnej wartości, która stanowiła podstawę obliczenia opłat, co wskazuje na fakt popełnienia przez stronę pozwaną ad. 1 czynu nieuczciwej konkurencji, o którym mowa w art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji […]. Trafnie również wskazał apelujący, że sposób organizacji przedsiębiorstwa pozwanego, przez istnienie centralnego magazynu lub zaledwie kilku w całej Polsce ułatwia prace samemu pozwanemu, który działa przez sieć sklepów. Centralne zaopatrzenie pozwala więc na bardziej racjonalne dokonywanie zaopatrzenia sieci sklepów właśnie z centralnego magazynu skoro tu koncentruje się wiedza co do stanu zapasów i stanu potrzeb w poszczególnych sklepach. Zatem twierdzenie, że to powód na takiej organizacji przedsiębiorstwa pozwanego korzysta i winien ponieść częściowo koszty tego udogodnienia nie odpowiadają rzeczywistemu stanowi rzeczy. Pozwany niczego dla pozwanego w takim układzie stosunków nie czyni, udostępnia mu jedynie centralny magazyn ale jest to tylko element jego trwałej struktury organizacyjnej.”
Zacytowano obszerny fragment wyroku, gdyż wyrok ten mógłby zapaść w niniejszej sprawie: wszystkie elementy pasują do stanu faktycznego, za wyjątkiem tego, że w przedmiotowej Umowie Logistycznej brakuje nawet jakichkolwiek zapisów o ‘usługach’ strony pozwanej. Wykazano już, że ‘opłata logistyczna’ wielokrotnie przekraczała koszty dostaw powoda do magazynów pozwanego (w kontekście wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 21 kwietnia 2011 r., VI ACa 1179/2010, LexPolonica nr 2810355). Notabene w powyższej sprawie ‘opłata logistyczna’ wynosiła ‘tylko’ 2,8%.
Sąd Apelacyjny w Krakowie, w wyroku z dnia 20 lutego 2009 r., I ACa 65/09, LEX nr 516544 wskazał że: „Zdaniem Sądu Apelacyjnego właśnie ta dysproporcja sił między stronami oraz konkurencja na rynku dostawców towarów spożywczych uzasadniają wyrażenie przez Spółkę S. zgody na usługi logistyczne jako dodatkowe oraz różnego rodzaju upusty, wykraczające poza zakres umowy sprzedaży. Gdyby sprzedający nie zaakceptował warunków pozwanego T. (przedstawianych na wzorach i szablonach umów), pozwany mógłby nawiązać współpracę z podmiotami, które warunki te by akceptowały, tym samym straciłby możliwość zbytu dostarczanych przez siebie towarów. Z całą pewnością nie mógłby towaru sprzedawać na tym właśnie rynku, którym dysponował pozwany… Należy podkreślić, że przepis art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji w żaden sposób nie wiąże zakazanych opłat (innych niż marża handlowa) z wielkością obrotu. Przepis ten ma zastosowanie bez względu na to, czy dany przedsiębiorca sprzedaje innemu przedsiębiorcy całość swojej produkcji, czy też znikomą jej część, ilu ma innych kontrahentów i jaki jest zakres jego panowania na rynku. Już samo zastrzeganie takich opłat jest uznawane przez ustawę za utrudnianie dostępu do rynku.”
W kwestii dodatkowych umów jako podstawy do pobierania opłaty półkowych należy zacytować wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu, z dnia 13 października 2010 r., I ACa 707/10, nieopubl.: „W szczególności mogą być uznane za tego rodzaju opłaty świadczenia, które dostawca zobowiązany jest uiszczać do rąk odbiorcy na podstawie zawieranych obok podstawowych umów kupna-sprzedaży (dostawy) umów dodatkowych, przybierających zwykle postać umów tzw. marketingowych, na podstawie których dostawca zobowiązany jest do zapłaty należności z tytułu rabatów »od obrotu«, opłat »na otwarcie« sklepu, kosztów wydawania gazetek promocyjnych itp. (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 26 stycznia 2006 r. w spr. II CK 378/05, LEX nr 172222 oraz z dnia 12 czerwca 2008 r. w spr. III CSK 23/08, OSNC-ZD, nr 1 z 2009 r., poz. 14). Co więcej, jak wskazuje praktyka, wspomniane zabronione opłaty zazwyczaj ukrywane są właśnie pod postacią dodatkowych umów, zawieranych obok podstawowej umowy o współpracy handlowej, przy czym obowiązek ich zawarcia wynika zwykle wprost z ogólnych warunków współpracy, oferowanych przez odbiorcę (przede wszystkim sieci handlowe)… Przykładowo, publikowane przez pozwaną gazetki reklamowe zawierają po prostu ofertę sieci handlowej »S.«, bez wymieniania w ogóle nazwy powoda. Pozwana promowała w ten sposób jedynie swoje placówki i sprzedawany w nich towar, stanowiący wyłączną jej własność. Z kolei w gazetce okolicznościowej, wydanej z okazji rocznicy funkcjonowania sieci w Polsce, firma powoda nie figuruje nawet jako dostawca, a jedynie jako współorganizator obchodów. Bez znaczenia prawnego jest w tej sytuacji okoliczność, że pracownicy powoda potwierdzali wykonywanie tego rodzaju »usług«. Wbrew poglądowi skarżącej jako typową niedozwoloną opłatę, o jakiej mowa w art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k., należy uznać zastrzeżenie na rzecz pozwanego prawa do tzw. rabatu posprzedażowego. Jego wysokość uzależniona jest bowiem wyłącznie od ilości przyjętego od powoda (i następnie sprzedanego) towaru, bez jakichkolwiek świadczeń wzajemnych ze strony kupującego. Nie do przyjęcia jest również argumentacja prezentowana przez pozwaną, zgodnie z którą ekwiwalentna korzyść po stronie powoda z tytułu »usług marketingowych«, w tym wydawania gazetek reklamowych, polegała na tym, że zwiększenie obrotów sieci »S.« skutkowało automatycznie zwiększeniem jej zamówień lokowanych u dostawców, w tym u powoda.”
Powyższy wyrok dotyczy umów marketingowych, ale uwagi o dodatkowych umowach i upustach dodatkowych są przydatne dla celów oceny ‘opłaty logistycznej’.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 28 czerwca 2008 r., III CSK 23/08, LEX nr 449921, Biul.SN 2008/9/9, OSNC-ZD 2009/1/14, M.Prawn. 2009/15/842, dobitnie stwierdził: „Tymczasem sam fakt zawarcia porozumień marketingowych (promocyjnych), odnoszących się do produktu sprzedawanego do sieci dystrybucyjnej, nie eliminuje możliwości konstruowania deliktu określonego w art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 lipca 1993 r. Innymi słowy, wspomniany delikt nie musi zatem przybierać postaci jedynie działań o charakterze faktycznym, może też polegać na zawarciu określonego porozumienia (obok umowy sprzedaży), uzasadniającego pobieranie od sprzedającego (dostawcy) odpowiednich, odrębnych opłat (por. np. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 2006 r., sygn. akt II CK 378/05, Wokanda 2006, nr 6, poz. 8). Nie można zatem przyjąć za miarodajny i wystarczający wywód uzasadnienia zaskarżonego wyroku, w którym Sąd drugiej instancji ograniczył się jedynie do oceny skuteczności prawnej i kwestii prawidłowego wykonania umów marketingowych, wiążących strony w latach 2003-2005 r., bez odpowiedniego wkomponowania tych umów w szersze ramy podstawy faktycznej roszczenia powoda, wywodzonego z art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z 16 kwietnia 2003 r. Przyjmując zatem trafność zarzutu naruszenia art. 328 § 2 k.p.c., należało zaskarżony wyrok uchylić i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania (art. 39815§ 1 k.p.c.) […] Ponadto – jak już stwierdzono wcześniej – dla konstruowania deliktu określonego w art. 15 ust. 1 pkt 4 ustawy z 16 kwietnia 1993 r. nie ma znaczenia prawna skuteczność porozumień marketingowych, jeżeli uzyskana przez kupującego opłata oznacza jednocześnie pobieranie innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży w rozumieniu wspomnianego przepisu.”
Powyższy wyrok również odnosi się do umów marketingowych, ale ma znaczenie w kontekście Umowy logistycznej.
Podobnie cytowany powyżej wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 25 listopada 2011 r.: „Przewidziany w art. 15 ust. 1 pkt 4 u.z.n.k. delikt pobierania innych niż marża handlowa opłat za przyjęcie towaru do sprzedaży może przybrać postać, zawieranych obok umowy sprzedaży tego towaru do dużej sieci handlowej, tzw. porozumień marketingowo-promocyjnych.”
